در روزهای گذشته خبرنگاری به نام ویل سالتان با گزارش بلند بالای خود در مورد مخالفان GMO غوغایی در اینترنت به پا کرد. مطلبی که او قصد داشت به آن بپردازد، این بود که برنج طلایی (Golden Rice) که به طور ژنتیکی با ویتامین آ غنی شده است، مورد استقبال مخالفان GMO واقع نشده است. اما چیزی که او فراموش کرد به آن اشاره کند این است که آیا علم توانسته است منفعتهایی که برنج طلایی ادعا میکند دارد را ثابت کند یا خیر.
بهترین مدرکی که داریم این است که ترکیبهای این برنح در بدن تبدیل به ویتامین آ میشود، اما این دلیل کافی بر سالم بودن این ماده غذایی نیست. سالتان از این واقعیت که بیشتر مخالفان GMO نمیتوانند به مضرات شناخته شده این مواد اشاره کنند، بیشترین استفاده را کرد و تاکید داشت آنها بیشتر به ضررهایی که ممکن است در آینده وجود داشته باشند، تکیه میکنند.
فرآیندی که بدن برای خارج کردن ویتامینها از مواد غذایی میکند، بسیار پیچیده است و به عوامل زیادی بستگی دارد. مثلا اگر به اندازه کافی ویتامین ث مصرف نکنید، جذب آهن برای بدن مشکل میشود، برعکس قندی که در میوهها وجود دارد، قند موجود در برخی آب میوهها خطرناک هستند، و به دلیلی که زیاد مشخص نیست، افراد زیادی هستند که در رژیم غذایی خود ویتامین B12 مصرف میکنند، اما از کمبود آن رنج میبرند.
حالا چرا این مواردی که مطرح کردیم مهم هستند؟ کسی این موضوع را رد نمیکند که برنج غنی شده از ویتامین آ میتواند مفید باشد، اما هیچ مطالعهای تا به حال نتوانستند تایید کند که خوردن برنج طلایی مانع از شب کوری میشود. در واقع هنوز تایید نشده است که این برنج در مواردی که گفته بود میتواند جلوی آنها را بگیرد، مثل شب کوری، موفق بوده است. در واقع تمام حرفهایی که برنج طلایی ادعای آنها را میکند در حد تئوری باقی ماندهاند.
از طرفی ویتامین آ مادهای نیست که تهیه و مصرف آن مشکل باشد. این ویتامین به وفور در مرکبات یافت میشود، مرکباتی که در مناطقی که این برنج عرضه میشود، به راحتی کشت و عرضه میشود. از طرفی سالتان بیشتر به محققانی اشاره میکرد که ادعا داشتند ویتامین آ فقط در برگ سبز درختان یافت میشود و در ریشه و میوه گیاهان وجود ندارند.
این حرف چندان علمی نیست، چرا که میوهها و ریشههای سرشار از ویتامین آ به وفور در بیشتر نقاط کره زمین یافت میشود. انبه، پرتقال، سیب زمینی شیرین، کدو، پاپایا، هندوانه و طالبی سرشار از ویتامین آ هستند. برنجهای طلایی در زمینهایی کشت میشوند که رقیب این دست از میوهها و سیبزیجات هستند. از طرفی افراد ادعا دارند که این محصولات در تمام طول سال کشت نمیشوند، پس وجود برنجهای طلایی واجب است، اما باید گفت کبد انسان میتواند ویتامین آ را ذخیره کند و در فصلهایی که این مواد عرضه نمیشوند، از این ذخیره استفاده کند.
این موضوع هم درست نیست که محصولات GMO را به منظور بازدهی بهتر کشت میکنیم. یک محصول خوب برنج میتواند ۷ هزار پوند در نیم هکتار باشد، در حالی که یک محصول خوب انبه در همان مقدار زمین میتواند ۳۰ هزار پوند باشد. پرتقال میتواند تا میزان ۴۰ هزار پوند در نیم هکتار کشت شود، در مورد هندوانه هم همین است. علاوه بر تمامی این نکات، رسیدگی، آبیاری و کودهی به درختان میوه بسیار آسانتر و به صرفهتر از کشت غلات و حبوبات است. همچنین این میوهها در مناطقی که کمبود ویتامین آ رواج دارد، کشت میشوند و در واقع بومی آنجا هستند. انبه ها بومی هند هستند، پرتقال بیشتر در افریقای جنوبی کشت میشوند و هندوانه در غرب افریقا به وفور یافت میشود. البته هیچ اشکالی ندارد در زمینی که مناسب کشت مرکبات نیست، برنج بکاریم و بالعکس. اما در جایی که چنین میوههایی به راحتی کشت میشوند، چه نیازی به برنج غنی شده وجود دارد؟
این نکته هم مهم است که افرادی هم که موافق GMO هستند در برابر بذرهای جدید مقاومت میکنند. آنها چندین سال است که با اصلاحات ارضی آشنایی دارند و از نتایج آنها چندان خشنود نیستند.
شاید استراتژی بذرهای غنی شده با ویتامین آ جالب باشد، اما باید برای پاسخ دادن به کسانی که با کشت این محصولات چیزهای زیادی از دست میدهند هم احترام و اهمیت قائل شد.
مطلبی که ترجمه کردم در سلامت نیوز منتشر شده.